Trend fact
Mensen zijn inderdaad eilanden geworden (zie N=1 als trend) en bij aankomst in het hotel wordt gasten verzocht hun mobiel in te leveren, dit ten bate van hun geestelijke gezondheid en het intermenselijk contact. Sommigen hebben daar geen enkele moeite mee, anderen wel en vragen zich af wat zij de komende drie weken in hemelsnaam moeten doen zonder hun mobiel.
Trendduiding
De impact van nieuwe technologie op de mens en zijn omgeving kan moeilijk worden onderschat. Nieuwe technologie is de oorzaak van talloze revoluties, transities en disrupties die een samenleving en economie fundamenteel veranderen. We leven nu weer tijdens zo’n revolutie die, gedreven door AI, robots en quantumcomputers, de maatschappij, economie, ja zelfs de machtsverhoudingen en fysieke en mentale toestand van mensen wezenlijk gaat veranderen.
Over het elektromagnetisme van AI en dergelijke wordt al veel gepubliceerd. Hier aandacht voor wat je de tegentrend kunt noemen, een proces dat ook altijd onderdeel is van een majeure ontwikkeling. Techno-escapisme is de trend waarbij mensen bewust willen ontsnappen aan de negatieve invloed van technologie. Je kunt hierbij denken aan een heel palet negatieve invloeden en verschillende vormen van technologie. Voor de hand ligt het voorbeeld van mobiele technologie en het staren in beeldschermen dat negatieve invloed heeft op je concentratievermogen, gezichtsvermogen en de kwaliteit van het intermenselijk contact.
Maar je kunt ook denken aan de loskoppeling van de natuur die tot stand komt dankzij verstedelijking, kunstmatige ingrediënten en industriële massaproductie. Doordat kinderen minder buiten spelen en overmatige hygiëne binnenshuis, neemt de kracht van hun creativiteit en afweersysteem af. Nieuwe technologie faciliteert controledrang, gebrek aan privacy en een artificiële perfectie door allerlei platforms en tools. De algehele automatisering van processen wordt door sommige tegenstanders in verband gebracht met ontmannelijking, ondermijning van democratie en van het zelfstandig beoordelingsvermogen doordat mensen een stemadvies vragen aan AI. De negatieve invloed van technologie wordt uiteraard ook sterk overdreven door apocalyptische doomdenkers die altijd het uitzonderlijke aanpassingsvermogen van de mens onderschatten.
Techno-escapisme is geen technofobie, maar het beter leren omgaan met de negatieve aspecten, zonder alle vruchten te willen afstoten. Je kunt het juist zien als een uitdrukking van dat bijzondere aanpassingsvermogen. Waarden als menselijkheid, zintuigelijke echtheid, natuurlijkheid, mentale rust staan er meer centraal, vaak ook behoud van een culturele traditie of een ambachtelijke praktijk die mensen nog steeds belangrijk vinden om door te geven in de moderne, door drones en Cyborgs gedomineerde tijd. Wat techno-escapisme ook typeert, is de herwaardering van traagheid en imperfectie.
Impact op merken
Vooral jongeren – een generatie die is opgegroeid met alom aanwezige technologie – zoeken nu actief naar manieren om er tijdelijk aan te ontsnappen. Waar ze ooit de ‘digital natives’ werden genoemd, zoeken steeds meer jongeren bewust naar momenten van digitale afwezigheid en minder technologie. Enkele voorbeelden:
De huidige generatie jongvolwassenen is zich beter bewust van het belang van een gezonde geest dan ooit. Ze zijn een wandelend handboek van de psychiatrie en doorgronden beter wat henzelf en anderen drijft. Ze schudden termen als bipolair, hypersensitief, controlebelustheid en FOMO uit de mouw alsof het niks is. Ze proberen steeds vaker om hun concentratievermogen te versterken met behulp van yoga en coaches. Bijvoorbeeld het sportkledingmerk Lululemon speelt daar succesvol op in en is inmiddels een multinationaal miljardenbedrijf. Anderen zijn aanhangers van Stoïcisme, dat bijvoorbeeld kalmte en het loslaten van dingen waar je toch niks aan kunt doen propageert. Jongeneren trachten FOMO te doorbreken door actief ‘in het moment’ te leven en minder waarde te hechten aan wat er op social media gebeurt. Een variant op mindfullness en voldoen aan een meer directe sociale behoefte, is dat steeds meer jongeren naar de kerk gaan en een religie omarmen (zie ZERA Worship Festival). Nog even, en de kloosters zitten weer vol, wat goed nieuws is voor de liefhebbers van trappistenbier.
- Onversneden, natuurlijke ambachtelijkheid
Japan is het land waar iedere kok wil sterven en bijvoorbeeld de productie van groene thee in dat land is een ambacht dat al eeuwenlang vrijwel onveranderd is gebleven. De theebladeren worden met de hand geplukt en vervolgens gestoomd, wat essentieel is voor het behoud van de smaak en voedingsstoffen van de thee. Het merk Ippodo is opgericht in 1717 in Kyoto en een ander voorbeeld is Yamamotoyama, opgericht in 1690.
Het is het type merk dat ‘sinds <lang geleden>’ ergens communiceert en het loopt storm op dit soort producten. In deze categorie vallen ook producten en merken die pas sinds kort worden geproduceerd, zoals natuurwijn, Fabel Friet en biologische bakkers. Traditie en natuurlijke kwaliteit zijn vooral relevant voor voedsel en vaak wat duurder, maar mensen zijn rijker dan ooit en men moet het verbeeldingsvermogen oprekken. Denk bij techno-escapisme ook aan het merk Rituals of een creatief-strategisch advies dat tot stand is gekomen dankzij werkelijke interactie met de onderhavige materie, kroegbezoeken, luisteren naar taxichauffeurs en graven in de ziel van een CEO. Het kan voor techno-escapisten allemaal interessant zijn.
- Minimalistische benadering van technologie
Sommige jongeren kiezen voor minimalistische telefoons zoals de Light Phone. Dit zijn eenvoudige telefoons die geen apps, social media of internet hebben, maar alleen bellen en sms’en mogelijk maken. Dit voorkomt de verleidingen van apps en constante meldingen.
In een wereldwijd GWI-onderzoek (20.000 jongeren, 18 landen) is het share of jongeren (12‑15 jaar) dat digitaal pauze neemt sinds 2022 gestegen met 18%, tot 40%. Volgens het rapport What’s Happening Online 2025 geeft 56% van Gen Z aan soms bewust “uit de lucht” te zijn met hun smartphone en overweegt 38% zelfs helemaal te stoppen met sociale media. Maandagen zonder smartphone of social media pauzes zijn gangbaar geworden. De mobiel wordt vrijwillig terzijde gelegd of ingeleverd bij de ingang van een uitgaansgelegenheid. Men draagt T-shirts met daarop de tekst ‘Fuck Phones’ en Zero Inbox / Zero App-filosofie wordt gehanteerd. Waarbij jongeren proberen zoveel mogelijk apps van hun telefoon te verwijderen en alleen de echt noodzakelijke te behouden, zoals voor werk of studie.
Sommigen maken ook gebruik van apps die minder verslavend zijn dan social media. Denk aan apps zoals BeReal die proberen meer authentieke, spontane foto’s te delen in plaats van het geënsceneerde en perfecte beeld dat vaak op platforms zoals Instagram te zien is. Botox is niet meer cool en uit Nationale Social Media Onderzoek 2025 blijkt dat 2 miljoen Nederlanders al een digitale detox hebben gedaan of plannen dit te doen. Dit biedt vooral meer aandacht voor het ‘echte leven’.
- Alternatieven voor sociale media: Fysieke bijeenkomsten
Jongeren ontmoeten elkaar vaker in het echte leven, zonder de tussenkomst van digitale platforms. Ze plannen bijvoorbeeld spontaan een wandeling, fietstocht of potje sport zonder dat dit vooraf op social media wordt gedeeld. De trend om offline sociale clubs te organiseren, zoals leesclubs, muziek- of filmavonden, komt ook steeds meer op.
- Meer boeken lezen, minder digiborden
Er is een onderwijzeres in Nederland, Anne Steenhoff, die haar leerlingen van groep 8 aan het lezen van boeken heeft gekregen door minder nadruk te leggen op begrijpend lezen en het gebruik van digiborden. Anne Steenhoff heeft op een rare manier een eis tot abstractie afgeschaft en laat de interpretatie van het boek over aan de fantasie van het kind en een tastbare ervaring met het boek. En nota bene Jeff Bezos heeft verboden dat zijn managers PowerPoint-presentaties houden. Ze moeten een geschreven voorstel inleveren en iedereen moet dat bij aanvang van een vergadering lezen, ook als dat een half uur duurt.
- Kinderen weerbaarder maken
Jonge ouders proberen hun kinderen weerbaarder te maken door ze in de modder te laten spelen, minder te helpen met het overwinnen van tegenslag of hen op Facebook op niks af op te hemelen.
- Herwaardering van imperfectie
The White Lotus is in alles een kijkje op de mislukte mens en herwaardering van imperfectie. Het is een tragedie in de traditie van de oude Grieken, een slangenkuil waarin van alles misloopt met hun dromen en idyllische leven. En die serie is niet enige die dat benadrukt. In vrijwel alle series zijn de hoofdrolspelers imperfect en hebben een of ander psychisch- of relatieprobleem.
- De Slow Food-beweging is uitgebouwd tot Slow Cities, Slow Medicine, Slow Schooling en Slow Cinema
De waarde van ‘doing things in a more human, less frentic manner’ is groter geworden (zie Slow Productivity, The Lost Art of Accomplishment Without Burnout door Cal Newport, 2024).
Strategische consequenties
Kortom, de trend techno-escapisme is geen nostalgie of technofobie maar wel een vorm van Vorsprung durch weniger Technik. Het is uiteindelijk een zoektocht naar een nieuwe balans en onderschat nooit het aanpassingsvermogen van mensen. Merken kunnen daar op verschillende manieren op inspelen en er zijn veel kansen om aansluiting te zoeken met die tegentrend.
Het is weer aan ieder om te beslissen of men dit gaat doen en vooral hoe men dat doet.
